Czy należy się odprawa mieszkaniowa z Agencji Mienia Wojskowego?

Nabywanie mieszkań z bonifikatą

Punktem wyjścia niech będzie ustalenie zasad nabywania nieruchomości mieszkaniowych z bonifikatą od jednostek samorządu terytorialnego. W roku 1999, kiedy doszło do nabycia nieruchomości, obowiązywała już ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Jednakże jej zapisy dość znacznie różniły się od obecnie obowiązujących w omawianym zakresie. Zasady przyznawania bonifikat do sprzedawanych przez jednostki terytorialne nieruchomości określał wówczas przepis art. 68 w następującym brzmieniu:

„Art. 68. 1. 61 Właściwy organ może udzielić za zgodą, odpowiednio wojewody albo rady lub sejmiku, bonifikaty od ceny ustalonej zgodnie z art. 67 ust. 3, jeżeli nieruchomość jest sprzedawana:

1) pod budownictwo mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury technicznej oraz innych celów publicznych,

2) osobom fizycznym i osobom prawnym, które prowadzą działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczo-rozwojową, wychowawczą lub sportowo-turystyczną, na cele nie związane z działalnością zarobkową,

3) organizacjom zrzeszającym działkowców z przeznaczeniem na pracownicze ogrody działkowe,

4) poprzedniemu właścicielowi lub jego następcy prawnemu, jeżeli nieruchomość została od niego przejęta przed dniem 5 grudnia 1990 r.,

5) 62 na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego,

6) kościołom i związkom wyznaniowym, mającym uregulowane stosunki z państwem, na cele działalności sakralnej,

7) jako lokal mieszkalny.

2. Właściwy organ może żądać zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji, jeżeli nabywca nieruchomości przed upływem 10 lat, licząc od dnia jej nabycia, zbył lub wykorzystał nieruchomość na inne cele niż wymienione w ust. 1 pkt 1-3 i 7. Nie dotyczy to zbycia na rzecz osoby bliskiej.

3. Ustaloną, zgodnie z art. 67, cenę nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków obniża się o 50%. Właściwy organ może, za zgodą odpowiednio wojewody albo rady lub sejmiku, podwyższyć lub obniżyć tę bonifikatę.”

Zgodnie z ust. 2 cytowanego przepisu, w przypadku zbycia nieruchomości, do decyzji organu pozostawiona była możliwość żądania zwrotu bonifikaty od nabywcy nieruchomości. Na gruncie tego, kto jest nabywcą nieruchomości objętej bonifikatą powstało dość bogate orzecznictwo. Sądy doszły do wniosku, że o nabywcy nieruchomości objętej bonifikatą, można w świetle cytowanego przepisu mówić, jedynie w odniesieniu do osoby, która faktycznie nabyła własność nieruchomości od jednostki samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa. Na tej też osobie wyłącznie ciąży obowiązek ewentualnego zwrotu udzielonej bonifikaty. Stanowisko takie przyjął m.in. Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 11 kwietnia 2008 r. (sygn. akt III CZP 130/07):

„Nabywcą nieruchomości, o którym mowa w art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603) przed jej zmianą ustawą z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 173, poz. 1218), jest wyłącznie kupujący nieruchomość od Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.”

W uzasadnieniu omawianej uchwały Sąd Najwyższy wskazał jednocześnie na istotność źródła instytucji bonifikaty, którym jest zaspokojenie potrzeb życiowych dotychczasowego najemcy lokalu:

„W orzecznictwie podkreśla się, że ratio legis tego przepisu polega na ułatwieniu zakupu lokalu przez najemcę, dla którego lokal ten stanowi centrum życiowe, a najemca uzyskuje w ten sposób stabilne zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2003 r., IV CKN 1637/00, niepubl., lub uchwała z dnia 6 listopada 2002 r., III CZP 59/02).

Realizacja tego celu następuje przez udzielenie nabywcy – dotychczasowemu najemcy lokalu – upustu cenowego (bonifikaty) na sprzedawany lokal, przy czym trzeba podkreślić, że stosowane tą drogą obniżki cen są bardzo radykalne. Oznacza to, że w ten sposób dochodzi do przyznania kupującemu znacznego przywileju finansowego i pomocy ze środków publicznych.”

Jak słusznie podnosi Sąd Najwyższy, bonifikata pieniężna mogła w myśl obowiązujących przepisów zostać udzielona jedynie na określonych warunkach, dotychczasowemu najemcy lokalu. Nie jest to więc uprawnienie, które przysługuje każdej osobie i w każdych okolicznościach. Co więcej, udzielenie bonifikaty pieniężnej, w myśl obowiązujących wówczas przepisów, nie powodowało przeniesienia ograniczeń w dysponowaniu lokalem na jego dalszego nabywcę. Brak też innych przepisów, które w jakikolwiek sposób zrównywałyby sytuację prawną pierwotnego nabywcy lokalu (nabytego z bonifikatą), z kolejnym jego nabywcą.

Innymi słowy, w świetle obowiązujących w 2000 roku przepisów ustawy o gospodarcze nieruchomościami, w przypadku zbycia nieruchomości nabytej z bonifikatą, kolejny nabywca nie był związany żadnymi obostrzeniami wynikającymi z ustawy i mógł swobodnie dysponować nieruchomością. Co za tym idzie, jego sytuacja prawna nie była w żaden sposób zbliżona do sytuacji pierwotnego nabywcy takiej nieruchomości.

Zobacz również: Czy żołnierz dostaje mieszkanie?

Odprawa mieszkaniowa

W tym miejscu należy odnieść się do obowiązujących przepisów ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 1) lit. b) tej ustawy:

„Art. 23. 1. Odprawa mieszkaniowa, o której mowa w art. 47, przysługuje żołnierzowi:

1) służby stałej:

a) zwalnianemu z zawodowej służby wojskowej, zamieszkałemu w kwaterze, o ile nabył on prawo do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej lub został zwolniony z zawodowej służby wojskowej przed upływem okresu wymaganego do nabycia uprawnień do emerytury wojskowej, w przypadku wypowiedzenia mu stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej przez właściwy organ wojskowy,

b) który do dnia zwolnienia z zawodowej służby wojskowej nie otrzymał decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 21 ust. 6, o ile nabył prawo do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej lub został zwolniony z zawodowej służby wojskowej przed upływem okresu wymaganego do nabycia uprawnień do emerytury wojskowej, w przypadku wypowiedzenia mu stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej przez właściwy organ wojskowy; […].”

Cytowany przepis zawiera odniesienia do art. 21 ust. 6 omawianej ustawy, który zawiera wyliczenie przypadków, w których żołnierzowi nie przysługuje prawo do zakwaterowania. Zgodnie z art. 21 ust. 6 pkt 3) ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej:

„Żołnierzowi zawodowemu nie przysługuje prawo do zakwaterowania, jeżeli on lub jego małżonek, nabył lokal mieszkalny od Skarbu Państwa, Agencji albo jednostki samorządu terytorialnego z bonifikatą lub z uwzględnieniem pomniejszenia w cenie nabycia.”

Orzecznictwo dość rygorystycznie podchodzi do omawianego zapisu. Nie ma bowiem znaczenia moment nabycia lokalu mieszkalnego przez żołnierza ani jego małżonka. Nie stanowi okoliczności wyłączającej jego zastosowanie fakt, iż w momencie zakupu mieszkania z bonifikatą, dana osoba nie była jeszcze żołnierzem bądź też że małżonek nabył mieszkanie z bonifikatą jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Również rozwód i przyznanie mieszkania drugiemu małżonkowi nie stanowi zdaniem sądów o możliwości starania się o zakwaterowanie (lub odprawę mieszkaniową), w sytuacji kiedy mieszkanie nabyte zostało w trakcie trwania małżeństwa z bonifikatą lub z uwzględnieniem pomniejszenia w cenie nabycia przez oboje małżonków.

Podejście takie wynika z faktu, że podobnie jak w przypadku nabycia mieszkania z bonifikatą, celem ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, jest ułatwienie danej osobie (i jej rodzinie) zapewnienia potrzeb mieszkaniowych. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 grudnia 2013 r., sygn. akt I OSK 3038/12 (dostępny pod adresem: https://orzeczenia.nsa.gov.pl):

„(...) ratio legis art. 21 ustawy jest zakwaterowanie żołnierza i jego rodziny w jeden ze sposobów przewidzianych w tym przepisie, a takie wyjątkowe prawo, jak zakup mieszkania z bonifikatą lub z uwzględnieniem pomniejszenia w cenie nabycia, rodzina żołnierza może wykorzystać tylko jeden raz. Tak ogólne sformułowanie art. 21 ust. 6 pkt 3 ustawy (...) pozwala przyjąć, że zamiarem ustawodawcy było szerokie ujęcie omawianego wyłączenia, obejmujące przypadki, gdy żołnierzowi lub jego małżonkowi kiedykolwiek udzielono pomocy ze środków publicznych na cele mieszkalne tam wskazane.”

Przechodząc do meritum, w omawianym przypadku, to nie Pan ani Pana żona byliście bezpośrednimi beneficjentami środków publicznych. Osobą tą był bowiem Pana teść. Przeniesienie własności nabytej z bonifikatą nieruchomości w drodze darowizny (choć zawierała ona zobowiązanie dotyczące niezbywania lokalu), nie wydaje się wystarczające do stwierdzenia, że to Państwo faktycznie nabyli lokal z bonifikatą. Jeśliby bowiem uznać, że tak było, to nawet nabycie mieszkania (nabytego pierwotnie z bonifikatą) od któregoś z kolei właściciela, mogłoby zostać uznane za nabycie mieszkania z bonifikatą (w myśl omawianych przepisów). A to byłoby oczywiście krzywdzące i bezzasadne, ponieważ bonifikatę i idące za nią korzyści uzyskał jedynie pierwszy nabywca.

Należy jednakże zauważyć, iż brak jest orzecznictwa, które poruszałoby podobne kwestie. Dotychczas sądy zajmowały się jedynie przypadkami, kiedy mieszkanie nabyte zostało faktycznie przez jednego z małżonków, a nie przez ich osoby bliskie. Dlatego też nie można jednoznacznie wskazać, jak potoczyłaby się sprawa w przypadku skierowania sprawy do sądu w omawianym stanie faktycznym, w związku z odmową przyznania odprawy mieszkaniowej.

Zobacz również: Wykup mieszkania MSWiA

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼