Nabycie praw do mieszkania zakładowego PKP po śmierci pracownika

Zasady wykupywania mieszkań od PKP

W pierwszej kolejności należałoby zbadać dokumenty dotyczące mieszkania i odmowy Pani w nim zameldowania. Zapewne urząd gminy odmawiał prawa do meldunku, gdyż właścicielem mieszkania były Polskie Koleje Państwowe, które nie zameldowały Pani w tym lokalu, a na wniosek Pani mamy gmina nie chciała się zgodzić.

Dla Pani obecnie najważniejsza jest kwestia nabycia praw do lokalu w postaci prawa najmu, zaś meldunek jest kwestią wtórną. Meldunek bowiem nie kreuje żadnego tytułu prawnego do lokalu, a jedynie jest administracyjnym stwierdzeniem, że dana osoba pod wskazanym adresem przebywa. Natomiast za miejsce zamieszkania zgodnie z prawem cywilnym uważa się miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.

Artykuły 41 i następne ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” (dalej „ustawa”) regulują proces wykupywania mieszkań należących do PKP albo proces ich przekazywania na majątek gminy.

Zgodnie z art. 41 tejże ustawy:

„1. PKP SA prowadzi działalność w zakresie ustanawiania odrębnej własności i sprzedaży samodzielnych lokali mieszkalnych wraz z pomieszczeniami przynależnymi, garażami oraz niezbędnymi do korzystania z nich gruntami.

2. Nie podlegają sprzedaży lokale mieszkalne znajdujące się w budynkach wykorzystywanych do celów zarządzania infrastrukturą kolejową lub eksploatacji i utrzymania infrastruktury kolejowej, a także lokale mieszkalne w budynkach mieszkalnych znajdujących się na gruntach wchodzących w skład linii kolejowej.”

Według zaś art. 42 ustawy:

„1. Prawo do nabycia lokalu mieszkalnego przysługuje osobom, które zajmują lokal mieszkalny:

1) na podstawie umowy najmu;

2) po śmierci najemcy, jeżeli są osobami wymienionymi w art. 691 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego;

3) jeżeli są lub były pracownikami podmiotów utworzonych z zakładów lub jednostek organizacyjnych wydzielonych z PKP w okresie od dnia 1 lipca 1991 r.;

3a) jeżeli są lub były pracownikami:

a) przedsiębiorstw państwowych lub jednostek organizacyjnych,

b) podmiotów utworzonych z zakładów lub jednostek organizacyjnych wydzielonych z przedsiębiorstw państwowych po dniu 1 sierpnia 1990 r.

– które wykonywały lub nadal wykonują zadania na rzecz zbywcy lub jego poprzednika prawnego, bądź też, gdy budynki, w których są oni najemcami lokali, były budowane w ramach wspólnych inwestycji tych podmiotów wraz ze zbywcą lub jego poprzednikiem prawnym;

4) jeżeli rozwiązanie z nimi stosunku pracy nastąpiło w związku ze zmianami organizacyjnymi lub zmniejszeniem stanu zatrudnienia w PKP lub PKP SA;

5) jeżeli zostały przejęte przez innych pracodawców w trybie przepisu art. 231 Kodeksu pracy.

1a. Uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, przysługuje osobom bliskim również w stosunku do lokalu, którego prawo najmu osoby te uzyskały w zamian za lokal dotychczas zajmowany w dniu śmierci pracownika lub byłego pracownika PKP. Uprawnienie to przysługuje tylko jednej osobie bliskiej i tylko przy nabyciu jednego lokalu.

2. (uchylony).

3. Osobom zajmującym lokal, niespełniającym warunków, o których mowa w ust. 1 i ust. 2, może być sprzedany ten lokal bez możliwości zastosowania przepisu art. 44 ust. 2.

4. Osobom, o których mowa w ust. 1, przysługuje prawo pierwszeństwa w nabyciu lokalu mieszkalnego w rozumieniu ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami na zasadach preferencyjnych, o których mowa w niniejszej ustawie.

5. Mieszkania, których najemcami są osoby, o których mowa w ust. 1, mogą być zbywane wyłącznie, pod rygorem nieważności, na zasadach określonych w niniejszej ustawie.”

Dalej według art. 43 ustawy:

„1. O przeznaczeniu do sprzedaży lokali mieszkalnych PKP SA zawiadamia na piśmie osoby, o których mowa w art. 42, wyznaczając trzymiesięczny termin na złożenie pisemnego oświadczenia o zamiarze nabycia lokalu mieszkalnego, liczony od dnia doręczenia zawiadomienia osobie zainteresowanej.

2. W zawiadomieniu, o którym mowa w ust. 1, PKP SA zamieszcza informacje dotyczące:

1) ceny lokalu mieszkalnego;

2) wartości prawa do gruntu przynależnego do tego lokalu mieszkalnego;

3) przewidywanego terminu zawarcia umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego;

4) skutków niezłożenia oświadczenia, o którym mowa w ust. 1.

3. W przypadku nieruchomości, które wymagają uregulowania ich stanu prawnego, termin, o którym mowa w ust. 1, PKP SA wyznacza najpóźniej po upływie 2 miesięcy od dnia, w którym decyzja o uwłaszczeniu stała się prawomocna.

4. W razie niezłożenia oświadczeń przez osoby, o których mowa w art. 42, PKP SA może nieodpłatnie przekazać spółdzielni mieszkaniowej budynek mieszkalny lub niesprzedane lokale mieszkalne wraz z prawem do odpowiedniej przynależnej do nich części gruntu.

5. Wykazy lokali przeznaczonych do sprzedaży podawane są do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty, a także wywieszane są w siedzibach właściwych jednostek organizacyjnych prowadzących ich sprzedaż.”

Dalej według art. 44 ustawy:

„1. PKP SA dokonuje sprzedaży lokali mieszkalnych w drodze umowy, na wniosek osoby, o której mowa w art. 42.

2. Sprzedaż lokalu mieszkalnego następuje po cenie ustalonej na zasadach określonych w przepisach o gospodarce nieruchomościami, pomniejszonej o:

1) 6% za każdy rok pracy najemcy w PKP, PKP SA oraz w przedsiębiorstwach państwowych, jednostkach organizacyjnych i podmiotach, o których mowa w art. 42 ust. 1 pkt 3 i 3a,

2) oraz 3% – za każdy rok najmu mieszkania od PKP albo PKP i PKP SA łącznie,

– nie więcej jednak niż o 95%.

2a. Jeżeli osobą uprawnioną jest emeryt, rencista lub wdowa (wdowiec) po niej, to korzysta on (ona) z obniżki 95% ceny.

3. Do okresu pracy lub najmu, od którego zależy pomniejszenie ceny sprzedaży, wlicza się również okres pracy w podmiotach utworzonych z zakładów i jednostek organizacyjnych wydzielonych z PKP w okresie od dnia 1 lipca 1991 r. oraz w spółkach, o których mowa w art. 14, 15 i art. 19.

4. Na wniosek osoby, o której mowa w art. 42 ust. 1 pkt 2, uwzględnia się zamiast jej okresu pracy lub najmu okres pracy lub najmu osób, o których mowa w art. 42 ust. 1 pkt 1 i pkt 3-5.

5. Na wniosek osoby uprawnionej, zamiast zaliczonego jej okresu pracy lub najmu uwzględnia się okres pracy lub najmu najemcy, jeżeli jest korzystniejszy.”

Stosownie zaś do art. 46a ustawy:

„1. W razie niezłożenia pisemnych oświadczeń woli w trybie art. 43 przez osoby, o których mowa w art. 42, PKP SA może nieodpłatnie przekazać gminie budynki mieszkalne lub niesprzedane lokale mieszkalne wraz z prawem do odpowiedniej przynależnej do nich części gruntu oraz towarzyszącymi urządzeniami infrastruktury technicznej.

2. PKP SA składa gminie właściwej ze względu na miejsce położenia nieruchomości, o których mowa w ust. 1, propozycję ich przekazania wraz z:

1) pełnymi odpisami z ksiąg wieczystych, urządzonych dla przekazywanych nieruchomości, w szczególności potwierdzającymi prawo PKP SA do gruntów oraz własność położonych na nich budynków i innych urządzeń;

2) dokumentacją budowy i dokumentacją powykonawczą budynków i urządzeń, a także książką obiektu budowlanego, a w razie ich braku – inwentaryzacją budynków i urządzeń;

3) informacją o tym, kiedy i jakie remonty lub modernizacje zostały w przekazanych obiektach przeprowadzone w okresie ostatnich 10 lat.

3. Nieruchomości, o których mowa w ust. 1, mogą być też przekazane w razie braku dokumentacji, o której mowa w ust. 2 pkt 2. W tym przypadku PKP SA ponosi uzasadnione koszty sporządzenia inwentaryzacji budynków i urządzeń wchodzących w skład nieruchomości, której nie wykonano do dnia jej przekazania.

4. Przekazania nieruchomości, o których mowa w ust. 1, dokonuje się w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

5. Od dnia zawarcia umowy przechodzą na gminę wierzytelności związane z przekazywanymi nieruchomościami, w tym wierzytelności z tytułu zaległych czynszów.

6. PKP SA wypłaca gminie kaucje mieszkaniowe wniesione przez najemców, najpóźniej w dniu zawarcia umowy, w takiej wysokości, w jakiej należałoby je w tym dniu zwrócić najemcom, powiadamiając ich o tym.

7. Umowy najmu lokali mieszkalnych, mieszczących się w przekazanych gminie budynkach, przekształcają się, z mocy prawa, z dniem przekazania – w umowy najmu zawarte na czas nieoznaczony. Do umów tych mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1610).

8. PKP SA pomniejsza kapitał zapasowy o wartość księgową netto przekazywanych nieruchomości, o których mowa w ust. 1.”

W Pani przypadku najpierw należy ustalić, w czyim zarządzie obecnie znajdują się budynki (gminy czy PKP), a następnie – czy według przepisów wstąpiła Pani w stosunek najmu lokalu po poprzednim najemcy.

Zgodnie z art. 691 K.c.

„§ 1. W razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą.

§ 2. Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci.

§ 3. W razie braku osób wymienionych w § 1 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa.

§ 4. Osoby, które wstąpiły w stosunek najmu lokalu mieszkalnego na podstawie § 1, mogą go wypowiedzieć z zachowaniem terminów ustawowych, chociażby umowa najmu była zawarta na czas oznaczony. W razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektóre z tych osób stosunek ten wygasa względem osób, które go wypowiedziały.

§ 5. Przepisów § 1-4 nie stosuje się w razie śmierci jednego ze współnajemców lokalu mieszkalnego.”

Warunkiem wstąpienia w stosunek najmu z mocy prawa, a więc niezależnie od woli wynajmującego, przez osoby wskazane powyżej jest stałe zamieszkiwanie z najemcą w chwili jego śmierci.

Ustalając, czy dana osoba stale zamieszkiwała ze zmarłym najemcą, bierze się pod uwagę, czy lokal ten stanowił Pani „centrum życiowe”.

Nie będzie więc takim lokalem mieszkanie, w którym Pani bywała sporadycznie, w tym lokalu mieszkalnym musi się skupiać Pani życie osobiste i Pani działalność jako osoby bliskiej najemcy. Stan faktyczny polegający na zogniskowaniu całej działalności życiowej osoby bliskiej najemcy w lokalu najemcy musi trwać do chwili śmierci najemcy.

W Pani przypadku, stoję na stanowisku, że po śmierci Pani ojca, najemcą z mocy prawa stała się Pani mama, a następnie Pani, jeżeli spełniła Pani warunki z art. 691 K.c.

Jeżeli właściciel odmawia Pani tego statusu, powinna Pani wystąpić do sądu z roszczeniem o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu tego lokalu. Wtedy będzie Pani miała pewność co do uprawnień do lokalu oraz w przyszłości ewentualnego jego wykupu, na zasadach powyższych.

Zobacz również: Kto płaci czynsz po śmierci właściciela?

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼